Aktualności
Spacerkiem po Olsztynie
26.10.2016r. rozpoczęliśmy serie spacerków po Olsztynie. Pierwsze nasze spotkanie było pt. Spacerkiem po Olsztyńskiej starówce. Odwiedziny na zamku u Kopernika.
Spotkania z historią i legendami naszego miasta zapoczątkowaliśmy w tym roku na spotkaniach u Pań Bibliotekarek (spotkania czwartkowe), spacerki będą kontynuacją zdobywania wiedzy. Piękne kolory jesieni były dodatkową atrakcją naszego spaceru.
Zakończyliśmy zwiedzanie starówki w pierogarni gdzie podają bardzo smaczne: pierogi, kołduny naleśniki i golonkę. Po tak wspaniałym posiłku umówiliśmy się na następny spacerek, który planujemy w miesiącu grudniu b/r. w trakcje corocznego jarmarku świątecznego.
Olsztyniacy znają takie ważne postacie w historii miasta jak Mikołaj Kopernik, biskupa Wilczyńskiego czy Feliksa Nowowiejskiego.
Czy wiecie jednak kim był… Jan z Łajs?
Łajsy to miejscowość oddalona od Olsztyna o około 70 kilometrów. Znajduje się niedaleko Pieniężna. To właśnie tam w 1310 urodził się Jan. Jego rodzina miała duże zasługi dla regionu. Dziadek przybył z Westfalii i założył, a następnie rządził wsią Łajsy. Jego brat był zasadźcą Barczewa.
Jan z Łajs natomiast w 1353 roku został powołany na zasadźcę i pierwszego burmistrza Olsztyna. Pierwsze wzmianki o Olsztynie sięgają jednak 1334 roku. To on stworzył plan miasta i jemu zawdzięczamy położenie ulic i rynku. Miasto początkowo zamieszkiwali osadnicy z Niemiec i Mazowsza. Zostało obwarowane – stworzono mury obronne, bramy, a także rozpoczęto budowę katedry. W 1372 roku Jan z Łajs został szlachcicem. Burmistrz mieszkał na olsztyńskiej starówce – w domu pod arkadami.
Miasto, za sprawą działań Jana, zaczęło przesuwać swoje granice. W 1378 roku Olsztyn powiększył się na północ. Co ciekawe, miasto poszerzyło się jedynie o tereny… Targu Rybnego i okolicznych terenów. Pierwszy burmistrz Olsztyna zmarł w 1388 roku. Był też założycielem wsi Różnowo i Praslity.
Jak upamiętniono pierwszego burmistrza? W 1921 r. jego podobizna znalazła się na tzw. biedapieniądzu. W sali posiedzeń ratusza znajduje się też jego portret autorstwa Teodora Nowaka, a na ścianie domu, w którym mieszkał znajduje się tam pamiątkowa tablica.
Z powstaniem Olsztyna wiąże się kilka historii. Jedne oczywiście należą do miejskich legend, drugie nadal są badane przez naukowców. Robimy mały przegląd różnych historii
Założycielem miasta jest Jan z Łajs. Pierwszy burmistrz Olsztyna otrzymał ziemię od kapituły warmińskiej w 1353 roku. Zaczął
rozwijać miejscowość i stopniowo ją rozszerzać. To on stworzył podwaliny pod przyszłą siatkę ulic na starówce. A sam Jan pochodził spod
Pieniężna. Był tak obrotnym burmistrzem, że założył jeszcze dwie wsie.
Zaczęło się od strażnicy leśnej. Według różnych zapisków, już w pierwszej połowie czternastego wieku, powstała pierwsza olsztyńska
osada. Nad rzeką Łyną wybudowano osadę Allenstein. Kilka lat później zastąpił ją zamek. Prawdopodobnie w tej osadzie mieszkali rolnicy i
myśliwi.
Pruska osada w Lesie Miejskim. To dość świeże znalezisko archeologiczne, bo odkryte w czerwcu 2013 roku. Naukowcy w Lesie
Miejskim odkryli ślady osady, która ma mieć ponad dwa tysiące lat. Prawdopodobnie wioska stworzona została przez lokalnych rybaków i myśliwych. Archeolodzy nadal szukają badają ten teren, więc na ostateczne stwierdzenie, co i jak z tą osadą musimy jeszcze poczekać.
Założycielem Olsztyna jest święty Jakub
Legenda głosi, że w okolice Olsztyna przyszedł święty Jakub. Szukał on akurat schronienia i miejsca, gdzie mógłby się najeść. Święty postanowił w końcu odpocząć nad krętą rzeką. Wtedy zobaczył wychodzącą z rzeki dziewczynę, która dała mu wody. A chwilę później z pobliskiego lasu wyłoniły się zwierzęta niosące jedzenie. Jakub najadł się i napił, a potem zasnął. Następnego dnia zobaczył w dolinie na brzegu rzeki małą wioskę. Zaszedł do niej i zapytał kobiet, jak się nazywa ta wieś. Te odpowiedziały mu, że jeszcze nikt jej nie nazwał i dla wszystkich to jest po prostu dom. Święty miał wtedy powiedzieć: – Ile tu olszyn rośnie, może by tak wieś nazwać Olsztyn?
Gdybyście chcieli dowiedzieć się więcej o początkach Olsztyna to zajrzyjcie do ebooka Grzegorza Białuńskiego i Roberta Klima „Początki Olsztyna. Przewodnik archeologiczny”.
http://www.warmiaznanainieznana.pl/publikacje/poczatki_olsztyna.pdf
Kopernik w Olsztynie
Co mają wspólnego planetoida 1322 i krater na Księżycu z Olsztynem i Warmią? To powiązanie iście kosmiczne, bowiem łączy
je osoba Mikołaja Kopernika. Wspomniane ciało niebieskie i forma rzeźby terenu z ostały nazwane na cześć wielkiego
astronoma, zaś na Warmii spędził on 40 lat swojego życia, z czego kilka w Olsztynie.
Urodził się w Toruniu (1473 r.), studiował sztuki wyzwolone w Krakowie, prawo w Bolonii, medycynę w Padwie, praktykował w kancelarii papieskiej w Rzymie i uzyskał doktorat prawa kanonicznego w Ferrarze. Ale to na Warmii – którą nazywał „odległym zakątkiem Ziemi” – zamieszkał, sprawując funkcję kanonika kapituły warmińskiej, zajmując się literaturą, dyplomacją, gospodarką i medycyną, prowadząc obserwacje astronomiczne i pracując nad rewolucyjną teorią heliocentryczną, którą opisał w dziele „O obrotach sfer niebieskich”.
W Lidzbarku Warmińskim i Fromborku
Kopernik został kanonikiem w 1495 r., dzięki staraniom swojego wuja, biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrode. Na Warmię przybył w 1503 r. i początkowo przebywał w Lidzbarku Warmińskim, pełniąc funkcję sekretarza i lekarza biskupa. Uczestniczył wraz z nim w takich wydarzeniach politycznych, jak zjazdy stanów pruskich czy negocjacje polsko-krzyżackie. Pomimo tych obowiązków, nie zaniedbywał astronomii, opracowując zarys teorii heliocentrycznej. Dwór biskupi opuścił w 1510 r., by w związku z powierzeniem mu funkcji kanclerza i wizytatora dóbr kapituły zamieszkać we Fromborku. Spędził tu łącznie 29 lat, na równi poświęcając się zajęciom „zawodowym” i badaniom nieba. Te ostatnie wykorzystywał m.in. przy pracach nad reformą kalendarza, zleconych mu przez sobór w 1513 r.
Obrońca Olsztyna i… pieniądza
Powierzenie najważniejszego urzędu kapituły – administratora jej dóbr, wiązało się z przeprowadzką Kopernika na zamek w Olsztynie. Stąd w latach 1516-19 zarządzał on posiadłościami w komornictwie olsztyńskim oraz pieniężnieńskim. Zajmował się m.in. zasiedlaniem wsi wyludnionych przez wojny. W 1517 r. napisał rozprawę o reformie pieniądza, którą rozwinął dwa lata później („Traktat o monetach”), formułując prawo głoszące, że „zły pieniądz wypiera lepszy”. Trwałym śladem prowadzonych badań astronomicznych jest zaś sporządzona jego ręką i zachowana do dzisiaj tablica na ścianie zamkowego krużganka. Kopernik powrócił do Olsztyna w 1520 r., aby przygotować go do obrony przed spodziewanym atakiem krzyżackim. W styczniu 1521 r. szturm wojsk zakonnych na mury miasta został odparty, a Kopernika okrzyknięto obrońcą Olsztyna.
Dzieło życia ukończone na Warmii
Od połowy 1521 r. Kopernik znowu mieszkał we Fromborku i pełnił kolejne ważne urzędy: komisarza Warmii, administratora biskupstwa, kanclerza kapituły. Od 1525 r. odpowiadał za pertraktacje z protestanckimi Prusami Książęcymi. Prowadził też dalsze badania astronomiczne i pisał kolejne rozdziały swojego dzieła. Jednak z opublikowaniem „O obrotach…” zwlekał, pomimo przychylnej opinii papieża. Ostatecznie dzieło życia Kopernika ukazało się tuż przed jego śmiercią w 1543 r.
Ciało astronoma złożono we fromborskiej katedrze. Dzięki trwającemu od 2004 r. naukowemu śledztwu udało się odnaleźć jego grób i zidentyfikować szczątki. W 2010 r. powtórnie pochowano je w katedrze.
Kopernik na zawsze w pamięci
Na Warmii Kopernika upamiętniono na różne sposoby. Przez miejsca związane z jego życiem wiedzie turystyczny Szlak Kopernikowski. We Fromborku działa Muzeum Mikołaja Kopernika, prezentując m.in. ekspozycje poświęcone patronowi. Jego myśl i dzieło przybliża także wystawa w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. W tym mieście Kopernik ma też ulicę, popiersie i pomnik z ławeczką. Pomnikiem ku jego czci jest również planetarium, otwarte w pięćsetną rocznicę jego urodzin.
Imię Kopernika nosi szpital, trzy szkoły i Wydział Nauk Medycznych UWM. W ramach obchodów Roku Mikołaja Kopernika w 2013 r. w Ośrodku Badań Naukowych utworzono Pracownię Kopernikańską, a olsztyński browar uwarzył lawendowy „Gruit Kopernikowski”.
500-lecie przybycia Mikołaja Kopernika do Olsztyna przypada na rok 2016.
Related Images:
